حصیربافی، کهن‌ترین دست‌بافته گیلان + تصاویر
تاریخ انتشار: ۱۱ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۴۷۵۱۳
حصیربافی از جمله صنایع دستی بومی و اصیل استان گیلان است که به عنوان یکی از شغل‌های جنبی محسوب شده و منبع درآمد برخی از کشاورزان، خانوار‌های روستایی و حتی خانوار‌های شهری به ویژه ساکنان اطراف تالاب ها، مرداب‌ها و نقاط نزدیک به دریا و رودخانه است.
به علت شرایط خاص آب و هوایی و رطوبت بالای استان گیلان، آسیب پذیر بودن محصولات حصیری و کشف نشدن بقایای حصیری در حین حفاری‌های علمی، از تاریخ بافت حصیر در گیلان اطلاع دقیقی در دست نیست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما وفور جنگل در استان گیلان و رویش گیاهان خودرو به علت آب و هوای خاص منطقه موجب شده تا صنایع دستی چوبی و حصیری از دیرباز تاکنون در این استان از رونق خاصی برخوردار بوده و آثار بی نظیر صنعتگران این دیار همواره زبانزد عام و خاص باشد.
ماده اولیه حصیربافی، نی‌هایی است که به صورت خودرو در حاشیه مرداب‌ها و تالاب‌ها می‌رویند. نی‌های مناسب حصیربافی دارای انواع مختلف بوده و حصیربافان گیلانی اغلب از ۲ نوع نی که به اصطلاح محلی لی یا گالی (مورد استفاده برای بافت کلاه، زنبیل، سفره، ساک، کیف و ...) و سوف یا سیم (مورد استفاده برای بافت زیرانداز) استفاده می‌کنند.
ابزار کار حصیربافی بسیار ساده و ابتدایی بوده و شامل دستگاه بافت چوبی، شانه چوبی، کتل و چاقو و ... (جهت بافت زیرانداز)، سوزن بزرگ (جهت دوخت نوار‌های حصیری مورد استفاده برای تولید محصولاتی مانند کلاه، سفره و ...) و داس (داره) و قیچی (جهت برداشت الیاف گیاهی و زدودن اضافات آنها و ...) و ظرف مخصوص رنگرزی و ... (برای رنگرزی الیاف لی) است.
تکنیک بافت و نقوش زیرانداز‌های حصیری و دیگر محصولات مانند کلاه، زنبیل، سفره، متفاوت است. نقش ایجاد شده بر روی زیرانداز‌های حصیری با توجه به تکنیک بافت آن، به صورت خطوط و نقوش هندسی بوده و در حین بافت ایجاد می‌شود. این نقوش برگرفته از گیاهان و اشیاء پیرامون بوده و نامگذاری آنها بر اساس گیاهان و اشیاء الهام گرفته شده و همچنین نام اولین حصیرباف است.
حصیربافانی که با استفاده از نوار‌های حصیری اقدام به تولید محصولات می‌کنند به منظور متنوع کردن محصولات، با به کارگیری الیاف لی رنگ شده و نوار‌های حصیری (به اصطلاح محلی سوبه) به صورت ذهنی نقوشی (انواع گل و ...) را بر روی محصولات می‌دوزند.
برخی از آنها با استفاده از نوار‌های رنگی، روبان، تور، پارچه، چرم و ... محصولات حصیری را تزیین می‌کنند. همچنین اخیرا تعدادی از حصیربافان به منظور ایجاد تنوع در کاربرد محصولات تولیدی، نوآوری‌هایی به وجود آورده اند.
محصولات حصیری گیلان به علت دارا بودن مزایای بسیار زیاد با وجود گسترش استفاده از ظروف و وسایل پلاستیکی و ... همچنان جایگاه خود را حفظ کرده اند.
بافت حصیر در برخی از نقاط مختلف گیلان از جمله بندر انزلی، لاهیجان، آستانه اشرفیه، لنگرود، شفت، رشت و ... رواج دارد و عمده‌ترین مرکز تولید آن مناطق روستایی شهرستان‌های رشت (فشتکه، تسیه) و بندر انزلی (روستاهای غازیان، گلشن، جفرود و زیباکنار) است.
به علت وجود مواد اولیه در منطقه، کثرت حصیربافان مجرب و همچنین پتانسیل‌های موجود در روستای فشتکه در سال ۱۳۹۶ به عنوان روستای ملی حصیربافی در کشور انتخاب شد. این روستا از توابع شهرستان خمام با ۷۰۰ هنرمند بافنده حصیر در کشور مقام نخست حصیربافی را دارد.
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: صنایع دستی گیلان میراث فرهنگی گیلان گردشگری گیلان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۴۷۵۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از راه اندازی شهرک تخصصی برای فرش بختیاری تا مشتریان پر و پا قرص اروپایی
سكوت زیرزمین را با صدای دفتین كه بر روی رج های بافته شده می كوبد، می شكند، رنگ ها در هم می آمیزد و گره در گره، رج در رج بر تار و پود سفید دار قالی، نقشی از هنر و عشق بر دل می نشاند.
دستان هنرمندش به سرعت تمام گره ها را یك به یك، شانه به شانه هم از رنگ های متعدد می نشاند و بارها و بارها، گره در گره بر این تار و پود می نشاند تا نقشی از خیال كه از ذهن بر می آید و با دیدنش بر دل می نشیند، بر دار قالی نمایان شود.
بافته كه بالاتر می رود، نقش ها در هم می آمیزد و همچون تصویری گویا از تمام آرزوهای یك بافنده بر دار قالی هویدا می شود و نفس به نفس، رنگ به رنگ در هم می آمیزد تا دستینه ای شود از عشق، هنر، صنعت و فرش را پدید آورد و زیبایی را معنا بخشد.
نقش گل ها و شكوفه های صورتی، نقش ترنج، خشتی، نقش اسب ها، شكارگاه، سیمرغ، قناری و تصویر آسمان آبی و سبزه زار، نقش دریا و مرغزار، نقش مهتاب، نقش خیال در خیال با سر انگشت های هنرمندانه بافندگان یك به یك جان می گیرند و می شود تابلویی ماندگار از جنس كرك و ابریشم و پشم.
در پس این تلاش های بی وقفه، رنگ ها جان می گیرد و نقش ها خودنمایی می كنند، انگار همه را حس می كنی و در ذهنت هر آنچه را پرورانده ای، اكنون در پیش چشمانت به زیبایی نمایان می شود.
رج به رج كه پایان می پذیرد، بافت ات بلند و بلند می شود از زمین كنده و بسوی آسمان بالا می رود، حالا برای رسیدن دست هایت به رج های بالاتر باید جایگاهت را بالاتر ببری تا دوباره به نقش و خیال دست های هنرمندانه ات دست یابی.
رج های آخر كه پایان می گیرد، تو دوباره جان می گیری، همچون تولد یك مولود، خوشحال می شوی از دست آفرینه خودت و زیبایی آنچه كه با هر گره در ترسیم رنگ ها آفریده ای، خرسند به خودت دست مریزاد می گویی.
آری باید بر دستان این هنرمندان بوسه زد که خالق این همه زیبایی بر تار و پود فرش هستند.
«زهرا وفایی» زنی باتجربه است که خانه داری و قالیبافی را به بهترین شکل انجام می دهد البته به گفته خودش، برای او خانه داری مقدم بر قالیبافی است اگرچه قالیبافی کمک کرده تا در خانه داری موفق تر باشد.
در ادامه، گفتگوی ما با این قالیباف را می خوانید:
از دوران کوچکی به قالیبافی علاقه داشتم و از مادرم آموزش دیدم حدود ۳۰ سال است به این شغل در خانه خود مشغول هستم و یک قالی شش متری را حدود شش ماه می بافم و به بازار عرضه می کنم.
خانم وفایی اضافه کرد: فرش دستباف دارای طیف وسیعی از رنگ‌ها است و در ترکیب آنها از طیف‌های رنگی سفید، قرمز، قهوه‌ای، سبز و زرد استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: تنوع نقشه‌ها بسیار زیاد است و این استان به دلیل تنوع رنگ و نقشه در ایران حرف اول را می‌زند.
خانم وفایی گفت: دار قالی، دفه، شانه، کاردک، قیچی، چله، کوجی، سک و سیخ پود کشی از لوازم مورد نیاز بافت قالی است.
وی افزود: به نظرم واقعا حیف است وقت را از دست بدهیم خانم ها می توانند از فرصت های فراغتشان برای ارتقای دانش و مهارت خود استفاده کنند و به نظرم مهارتی دلنشین تر از قالی بافی نیست.
فرش دستباف بختیاری یکی از فرش‌های دستباف ایرانی است که توسط ایل بختیاری در چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان و گا‌ها لرستان بافته می شود. فرش‌های بختیاری نقوش مختلفی دارد که از مهمترین آنها می‌توان به خشتی، ترنجی، سرو و کاج و گلدانی اشاره کرد.
در بافت این نوع فرش معمولا جنس تار فرش از نخ و جنس پود آن از پشم میباشد. واضح است آن دسته از فرش‌های بختیاری که گره‌های بیشتری داشته باشند، قیمت بالاتری دارند.
فرش بختیاری در سال ۱۳۹۶ ثبت جهانی شد بنابراین در تمامی دنیا شناخته شده است و در کشور‌هایی مانند آمریکا، آلمان، ژاپن، چین، کشور‌های اروپایی و حاشیه خلیج فارس و... استقبال خوبی از فرش بختیاری صورت گرفته و دارای مشتری است.
از دیرباز تاکنون استان چهارمحال و بختیاری مهد فرش بوده است و فرش این استان در ایران و حتی در جهان شناخته شده و یکی از دلایل آن این است که در بافت این فرش چه در نقش و چه در رنگ هیچ گونه تقلبی وجود ندارد.
فرش «چالشتر» چهارمحال و بختیاری به دلیل دریافت اصالت رنگ دوموتکس صنایع دستی است که مهر تایید یونسکو را به خود اختصاص داده است.
کمتر خانه‌ای در چالشتر می‌توان یافت که یک دار قالی در آن وجود نداشته باشد، گویی دختران این سرزمین با این هنر به دنیا آمده و از سر عشق نقش بر جان تار و پود‌های هر دار می‌زنند. این هنر اصیل از گذشته‌های دور، کاری زنانه محسوب می‌شود و تمام مراحل آن از جمله پشم‌ریسی و رنگ آمیزی خامه‌ها تا بافت آن، توسط بانوان این سرزمین انجام می‌شود. هرچند در سال‌های اخیر با صنعتی شدن کارگاه‌های رنگ آمیزی، مردان نیز در تأمین مواد اولیه و تولید فرش‌های دستبافت سهیم شده‌اند.
انتخاب رنگ در فرش یکی از مهمترین ویژگی‌های فرش بختیاری استدر صنعت قالی بافی هنر رنگرزی اهمیتی تقریباً یکسان با طراحی و بافندگی دارد و اصولاً بدون وجود رنگ نقشی آفریده نمی‌شود.
رنگ رنگرزی فرش را به طور قطع می‌توان یکی از مهمترین گزینه‌هایی معرفی کرد که قادر است زیبایی و جلوه خاصی به فرش‌های دستباف ببخشد.
اسکندر ملکپور رئیس شرکت تعاونی فرش دستباف چهارمحال و بختیاری با بیان تنوع بالای فرش استان گفت: آفریده‌های چند صد روستای چهارمحال و بختیاری از نظر تنوع رنگ بی‌نظیر هستند.
وی افزود: نوع و نحوه انتخاب رنگ در فرش‌های بختیاری یکی از مهمترین ویژگی‌های شناخته شده در این فرش هاست؛ نوع رنگ لاکی مورد استفاده و همچنین سبز خاص فرش‌های بختیاری از مهمترین ویژگی رنگ‌های فرش این استان است که با سایر موارد مشابه در دیگر فرش‌های ایران تفاوت دارد.
ملکپور اضافه کرد: ۴۰۰ نوع رنگ گیاهی و ثابت با کد و شناسنامه توسط سیدعلی عسگری ارجنکی رنگرز برتر چهارمحال و بختیاری و معروف به پدر رنگ ایران به ثبت رسیده است.
صادرات ۸۰ درصد فرش دستباف چهارمحال و بختیاری به خارج از کشورآقای شیخی سرپرست اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری گفت: ۸۰ درصد فرش دستباف تولید شده در این استان از پایانه صادراتی استان‌های هم‌جوار به کشور‌های اروپایی، آسیانه میانه، آمریکای جنوبی، آلمان و کشور‌های حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.
وی افزود: فرش‌های دستباف چهارمحال و بختیاری از نظر استحکام و شیوه بافت، رنگ ثابت گیاهی مورد استفاده در تهیه فرش، استفاده از رنگ تند و گرم، نقشه‌های اصیل و قیمت مناسب در جهان شناخته شده است.
شیخی با اشاره به اینکه تا کنون ۱۰۰ هزار نفر هنرجو در چهارمحال و بختیاری آموزش‌های لازم را برای تولید فرش دستبافت فراگرفته‌اند، افزود: ۳۵ هزار نفر از این تعداد هم‌اکنون در حال بافت ۱۷ هزار و ۵۰۰ قالی هستند و بر این اساس سالانه ۷۰ هزار متر مربع فرش دستبافت در این استان تولید می‌شود.
وی ادامه داد: فرش چالشتری در استان‌های مختلف کشور و کشور‌های حوزه خلیج فارس، اروپا، آمریکا و کانادا طرفداران زیادی دارد.
راه اندازی شهرک تخصصی فرش در چهارمحال و بختیاریعلیرضا جیلان رئیس اداره فرش سازمان صمت چهارمحال و بختیاری گفت: در شهرک تخصصی فرش، از زنجیره تولید پشم گرفته تا فروش و صادرات فرش انجام می‌شود.
۸۰ درصد فرش تولیدی در چهارمحال و بختیاری ارزش صادرات دارد و با راه اندازی شهرک تخصصی فرش، ارزش افزوده ناشی از فروش آن برای بافنده محاسبه می‌شود.
این شهرک کاربری اقامتگاهی و توریستی نیز دارد و مقرر شده به مساحت ۴۲ هکتار ایجاد شود؛ بازاچه‌های فروش، موزه فرش، نمایشگاه، تالار گفتگو و مجموعه‌های اقامتی پیش‌بینی شده است که نقش مهمی در جذب گردشگر ایفا می‌کند.
فرش چهارمحال و بختیاری مطابق با معاهده بین‌المللی لیبسون که جمهوری اسلامی ایران با تصویب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۰ به آن ملحق شد، به ثبت جهانی نشان جغرافیایی رسید و در سال ۹۶ نیز لوح ثبت جهانی فرش بختیاری با حضور رئیس مرکز ملی فرش ایران در شهرکرد رونمایی شد.
بیشترین فرش‌های چهارمحال و بختیاری را قالی شهرکرد، قالی قهفرخ (فرخشهر)، یلمه بروجن، گبه ریزباف اردل، فرش بختیاری مناطق عشایری و بختیاری‌نشین و فرش چالشتری تشکیل می‌دهد.
بر اساس نظر برخی از محققان، طرح‌فرش «سرو» و «کاج» که به عنوان اصلی‌ترین طرح آریایی مطرح است از نمونه‌های بارز طرح‌های قالی چهارمحال وبختیاری به شمار می‌رود.
ثبت فرش دستباف چهارمحال و بختیاری در فهرست سازمان جهانی مالکیت فکریفضل الله رحمتی مدیرکل صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری، از ثبت فرش دستباف این استان در فهرست سازمان جهانی مالکیت فکری وایپو «WIPO» خبر داد.
وی افزود: کاربرد رنگ‌های زیبا با استفاده از عصاره گل‌ها و گیاهان و مواد اولیه طبیعی، شادابی و زنده بودن طرح‌ها و نقش‌های متنوع از ویژگی‌های فرش این استان است.
رحمتی اضافه کرد: نشان جغرافیایی فرش دستباف مناطق ایلام، سنقر و کلیایی کرمانشاه، کردی خراسان شمالی، لرستان، تابلوفرش سردرود، ترکمن جرگلان و بجنورد، سیستان و بلوچستان، ورامین، چهارمحال و بختیاری، قشقایی فارس، گبه فارس و اردکان، قهستان و مود بیرجند با ثبت در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، برای حمایت در کشور‌های عضو معاهده لیسبون معرفی شد.
وی با اشاره به وجود ۶ هزار و ۳۰۰ بیمه‌شده قالیبافی در چهارمحال و بختیاری ادامه داد: هم‌اکنون پنج هزار بازنشسته بیمه قالیبافی در استان وجود دارد.
رحمتی با اشاره به آغاز طرح دهکده فرش چهارمحال و بختیاری از سال ۱۳۹۸ گفت: زمین مورد نیاز برای راه‌اندازی این طرح هم‌اکنون در مرحله دریافت استعلام‌های ۱۸ گانه قرار دارد و به‌زودی نهایی می‌شود.
بافت بیش از ۳۰۰ تخته فرش اهدایی برای ساخت عتبات عالیات در شهرکردعلی کیانی رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات چهارمحال و بختیاری گفت: از سال ۹۶ عرصه‌های جدید در چهارمحال و بختیاری در راستای کمک به ساخت عتبات عالیات و صحن عقیله بنی هاشم (س) آغاز شد، که یکی از این عرصه‌ها بافت فرش توسط بانوان هنرمند استان بود که به صورت افتخاری و برای تبرع این کار را انجام می‌دهند.
وی افزود: از آغاز این طرح تاکنون بیش از ۳۰۰ تخته فرش در ابعاد مختلف بافته شده و بصورت مزایده داخلی به فروش می‌رسد و نهایتا برای توسعه حرم اختصاص داده می‌شود.
کیانی با بیان اینکه ۲۰۰ بافنده افتخاری در کارگاه‌های استان کار می‌کنند، گفت: پارسال ۱۲ تخته فرش دستباف فروخته شده و درآمد آن صرف ساخت صحن عقیله بنی‌هاشم در حرم امام حسین (ع) می‌شود.
وی اضافه کرد: ۸۰ کارگاه بافندگی فرش در سطح استان فعال است و بیش از ۶۰۰ نفر از بانوان استان فرش‌هایی با اندازه‌های مختلف و با نقشه چالشتر، خشتی و سرو و کاج می‌بافند.
کیانی افزود: ۴۰ درصد از کارگاه‌های فرش‌بافی عمومی و ۶۰ درصد خانگی است.
روش‌های صادرات فرش به کشور‌های خارجی تقویت میشودمحمدکاظم منزوی معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به ظرفیت فرش تولیدی استان گفت: روش‌های صادرات فرش این استان به کشور‌های خارجی تقویت و عملیاتی می‌شود.
وی با اشاره به تولید بهینه فرش با ثبت جهانی آن افزود: در این راستا استفاده از رنگرزی ثابت، علم و دانش به‌جا مانده از گذشتگان و آموزش صحیح ضروری است.
منزوی ارتقای سطح آموزش و تامین مواد اولیه مرغوب در فرش‌بافی را ضروری اعلام و تصریح کرد: اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهارمحال و بختیاری و اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت مشکلات حوزه فرش را شناسایی و علاوه بر ارائه راهکار‌های کارشناسی رفع آن برای افزایش صادرات فرش تلاش کنند.
گزارش از نگار شیخ پور
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد